Λίγο πριν τοποθετηθούν όλα τα πιόνια στην σκακιέρα του τουρισμού, ταξιδεύουμε στην Μύκονο για να συζητήσουμε σκέψεις, προβλέψεις και κινδύνους για την σεζόν 2020 που αναμένεται, με τα σημερινά δεδομένα, να ξεκινήσει στις αρχές Ιουλίου.
Όλοι οι Μυκονιάτες θα θυμούνται αυτή την άνοιξη. Το νησί ανήκει στους κατοίκους του. Οι ντόπιοι απολαμβάνουν τις καλοκαιρινές μέρες. Στην Ψαρού, την διάσημη αμμουδιά που καταλαμβάνεται από τις ακριβότερες ίσως ξαπλώστρες στο νησί, παρέες και οικογένειες ντόπιων κολυμπούν ελεύθερα. Στην Παράγκα που δονείται στους ρυθμούς των dj sets κυκλοφορούν μόνο αγριοκούνελα και παγόνια. Και στον Γιαλό, οι ηλικιωμένοι με τις χαρακτηριστικές μαύρες τραγιάσκες έχουν όλο το λιμανάκι δικό τους για πρωινές βόλτες και «κουσέι» (κουτσομπολιό στα μυκονιάτικα) την ώρα που οι ψαράδες απλώνουν την πραμάτεια τους στην μπάγκα – τον μαρμάρινο πάγκο έξω από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Κάποιοι τολμούν να αναπολήσουν την δεκαετία του ‘80 και του ’90, όταν ο τουρισμός ήταν ήπιος – λιγότερος κόσμος, μικρότερες επιχειρήσεις, χαμηλές ταχύτητες. Για πόσο όμως μπορεί να κρατήσει η νοσταλγία μιας άλλης εποχής στη Μύκονο των 2 εκατομμυρίων τουριστών όπου τα υψηλά ενοίκια για τους καταστηματάρχες της Χώρας τρέχουν, τα δανειακά ανοίγματα για επενδύσεις και ανακαινίσεις στα ξενοδοχεία απαιτούν ρευστότητα και τον επόμενο χειμώνα όλοι, επιχειρηματίες και εργαζόμενοι, πρέπει να μπορούν να βγάλουν τα έξοδά τους;
Τα πιόνια στη σκακιέρα
Είναι απόγευμα της 8 Μαΐου όταν ανακοινώνονται τα πρώτα υγειονομικά πρωτόκολλα για τη μετάβαση στην Ελλάδα τα οποία κάνουν αμέσως τον γύρο του κόσμου. Παρακολουθώ την τηλεφωνική συνομιλία της Αφροδίτης Δελλαπόρτα, μέλους της Επιτροπής Τουρισμού στον Δήμο Μυκόνου με έναν Αμερικανό φίλο της που έχει εξοχικό σπίτι στο νησί και περίμενε πώς και πώς τις πρώτες ανακοινώσεις. Το υγειονομικό κομμάτι δεν φαίνεται να τον απασχολεί τόσο. Είναι νέος και υγιής, λέει. Επιπλέον η υποχρέωση της διενέργειας τεστ (όπως περιλαμβανόταν στις αρχικές ανακοινώσεις) τον κάνει να αισθάνεται ασφαλής – θα βρίσκεται σε έναν χώρο με ανθρώπους που πιθανότατα είναι επίσης υγιείς. Πιστεύει ότι η ασφαλιστική του εταιρεία θα πρέπει να βρει τρόπο να καλύψει τις νέες απαιτήσεις που δημιουργούνται από τα ταξίδια στο εξωτερικό. Σκέφτεται εάν πρέπει να έρθει νωρίς, αμέσως μόλις επιτραπούν τα ταξίδια από τις αμερικανικές αρχές, ή είναι καλύτερα να περιμένει να διαμορφωθεί το σκηνικό και να έρθει αργά μέσα στον Σεπτέμβριο. Το θέμα είναι επίσης εάν και τα υπόλοιπα κράτη θα επιτρέψουν τις μετακινήσεις ώστε να μπορεί να ταξιδέψει και η παρέα του. Πέρα όμως από το πώς και πότε, αυτό που τον απασχολεί περισσότερο είναι οι περιορισμοί που θα επιβληθούν κατά την διάρκεια των διακοπών του. Πώς θα μοιάζει το φετινό καλοκαίρι στο νησί του έχει επιλέξει για την κοινωνική ζωή και τα πάρτι. “Γιατί να έρθω στην Μύκονο εάν δεν μπορώ να πάω στο Jackie ‘O να πιω το ποτό με τους φίλους μου; Ή εάν δεν μπορώ να πάω σε ένα πάρτι στο Nammos ή στον Scorpio;”, αναρωτιέται.
Είκοσι μέρες αργότερα, κανείς δεν μπορεί να απαντήσει πως θα μοιάζει το φετινό καλοκαίρι. Η ρευστότητα που χαρακτηρίζει τον τουρισμό, τόσο σε επίπεδο υγειονομικών πρωτοκόλλων, όσο και σε οικονομικό αντίκτυπο, είναι πρωτόγνωρη. “Πρόκειται για ένα τόσο πολυπαραγοντικό θέμα που εάν δεν μπουν όλα τα πιόνια στην σκακιέρα, δεν μπορούμε να κάνουμε καμία πρόβλεψη για το ποιος θα ανοίξει και πότε και για το πως θα εξελιχθεί η σεζόν”, αναφέρει η Άντζελα Ξαρχουλάκου, ιδιοκτήτρια της εταιρείας Mykonos Luxury Travel που ασχολείται με ταξίδια κινήτρου και μεγάλα events. Η επιχείρησή της δέχτηκε τεράστιες απώλειες και το μεγαλύτερο μέρος της πελατείας της έχει μεταθέσει τις κρατήσεις για το 2021. Η ίδια θεωρεί πως η υποστήριξη του κράτους στην διατήρηση του προσωπικού της, αλλά και όλων των επιχειρήσεων, ήταν πολύ σημαντική, όμως την ανησυχεί το γεγονός πως τα υγειονομικά πρωτόκολλα που ανακοινώνονται δεν φαίνονται καλά μελετημένα, ούτε πρακτικά εφαρμόσιμα. “Δεν μπορεί στο αεροπλάνο να μην υπάρχει κενή θέση και στο επταθέσιο λεωφορείο να υπάρχει υποχρέωση να μεταφέρονται μόνο δύο πελάτες και να υπάρχει διαχωριστικό πλεξιγκλάς για τον οδηγό”.
Στο ίδιο πλαίσιο, ανησυχία για το θέμα των υγειονομικών πρωτοκόλλων εκφράζεται και από την πλευρά του εποχικού προσωπικού. “Ζητάνε από εμάς να τηρήσουμε πολύ αυστηρούς κανονισμούς, ενώ από τους τουρίστες τελικά δεν ζητάνε τίποτα. Μοιάζει σαν εμείς οι υπάλληλοι να χορεύουμε μόνοι μας πάνω σε μια σκηνή συρτάκι, ενώ εδώ μιλάμε πως χορεύουμε Καλαματιανό. Είμαστε όλοι μαζί”, μου λέει ένας υπάλληλος ξενοδοχείου που μόλις έφτασε στο νησί, εργαζόμενος για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά στην ίδια επιχείρηση, ο οποίος όμως δεν ήθελε να δημοσιοποιήσει την ταυτότητά του. Μου μεταφέρει πως ιδιαίτερο προβληματισμό έχει δημιουργήσει στους εργαζόμενους οι σχετικές προβλέψεις περί ευπαθών ομάδων που αναγκάζει πολλούς να αποκρύψουν τυχόν προβλήματα υγείας, όπως κοινές χρόνιες παθήσεις, άσθμα ή διαβήτη, προκειμένου να μην χάσουν την δουλειά τους. Ενώ αμφίβολο είναι εάν θα μπορεί να διατηρηθεί η πρόβλεψη διαμονής σε δίκλινα, ή ακόμα και μονόκλινα για τις ευπαθείς ομάδες, σε ένα νησί που το πρόβλημα στέγασης είναι τόσο μεγάλο που υπάρχουν μαρτυρίες για εργαζόμενους που κοιμόνται με βάρδιες ή στεγάζονται σε κοντέινερ. Ο ίδιος νοικιάζει σπίτι στην Χώρα με άλλα τρία άτομα. Υπάρχει βέβαια το επιχείρημα ότι η μειώσεις του προσωπικού κατά 50-75% στην φετινή σεζόν θα αντισταθμίσει το τυχόν πρόβλημα στέγασης που υπήρχε.
Συγκρατημένη αισιοδοξία για τις κρατήσεις
“Στις 25 Μαΐου καταγράψαμε πως οι νέες κρατήσεις ήταν περισσότερες αριθμητικά από τις ακυρώσεις της ημέρας. Αυτό συνέβη για πρώτη φορά αφότου άρχισε η κρίση, και μας δίνει ελπίδες για την συνέχεια”, μου λέει ο Βίκτωρ Μάτσας, ανώτατο στέλεχος της εταιρείας WebHotelier, της online μηχανής κρατήσεων με 5.000 και πλέον ξενοδοχεία στην χώρα μας. “Ξεκινάμε την σεζόν με απώλειες της τάξης του 70% και από εδώ και πέρα θα δούμε πόσο μπορεί να μειωθεί η χασούρα”. Η Μύκονος φαίνεται να τα πηγαίνει καλύτερα από τους υπόλοιπους προορισμούς, επιβεβαιώνει ο John Γιαννάτος, CEO της εταιρείας digital marketing Panadvert. Στα γραφήματα αναζήτησης ξενοδοχείων που μου παραθέτει δείχνουν πως σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, αλλά και μεταξύ προορισμών, η Μύκονος και η Σαντορίνη τις τελευταίες ημέρες παρουσιάζουν την μεγαλύτερη ανάκαμψη. Τονίζει πως οι τελευταίες μέρες δημιουργούν μεν αισιοδοξία, όμως πρόκειται για μια χρονιά με τόσο βίαια τάση κρατήσεων last minute, που οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι επισφαλής.
Παρά το αρχικό μούδιασμα, οι ανακοινώσεις που δημοσιοποιούνται σιγά σιγά δείχνουν πως η συντριπτική πλειονότητα ξενοδοχείων και εστιατορίων είναι έτοιμη να ανοίξει στο νησί. Η απόφαση των επιχειρηματιών της Μυκόνου δεν στηρίζεται αποκλειστικά σε οικονομοτεχνικούς παράγοντες, αλλά και σε θέμα prestige, μια συλλογική κίνηση που αναμένεται να ενδυναμώσει το brandname της Μυκόνου, και κατά συνέπεια της Ελλάδας. “Μπορεί η Μύκονος, όπως λέμε μεταξύ μας, να λειτουργεί με τον δικό της αλγόριθμο, είναι όμως η ναυαρχίδα του ελληνικού τουρισμού που δίνει τον ρυθμό σε όλο το προϊόν”, μου λέει επαγγελματίας της διαφήμισης και marketing. “O προορισμός πρέπει να δείξει ότι είναι έτοιμος να δεχτεί κόσμο. Πως δεν υπάρχει ανασφάλεια. Διαφορετικά πως θα πειστεί ο φοβισμένος ταξιδιώτης πως αξίζει να πάρει το ρίσκο; Δεν αρκεί η μαγεία του ελληνικού καλοκαιριού. Χρειάζεται και η διαβεβαίωση της άλλης πλευράς πως είμαστε ανοιχτά και σας περιμένουμε”.
Ξενοδόχοι και επιχειρηματίες της εστίασης με τους οποίους συνομιλώ θεωρούν πως τα πρωτόκολλα που ανακοινώνονται είναι εφικτά να υλοποιηθούν, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς εργάζονται ήδη και για την διασφάλιση ακόμα πιο αυστηρών μέτρων, όπως πύλες απολύμανσης και τακτικά τεστ στο προσωπικό. Η πολιτική σταδιακού ανοίγματος και προσαρμογής της εμπειρίας στα νέα δεδομένα της COVID εποχής είναι το κοινό χαρακτηριστικό. Ο Νικόλας Ιωαννίδης, ιδιοκτήτης του πολυτελούς πέντε αστέρων ξενοδοχείου Belvedere Mykonos, μου μιλάει για τα προσεκτικά βήματα που πρέπει να γίνουν, αλλά και για την δημιουργία μιας ακόμα πιο ιδιωτικής ατμόσφαιρας στον χώρο του καταλύματος ώστε οι πελάτες να αισθάνονται πιο άνετα. Για μια νέα εμπειρία μιλάει και ο γενικός διευθυντής του beach club Scorpios που φέτος δεν θα είναι το επίκεντρο των πάρτι, θα κυριαρχήσει όμως, όπως σχεδιάζουν, ως η απόλυτη εμπειρία για το ηλιοβασίλεμα.
Οι οριστικές αποφάσεις για πολλούς επιχειρηματίες αναμένονται την επόμενη εβδομάδα καθώς το διακύβευμα παραμένει εάν τελικά θα έρθουν οι τουρίστες. Ο επιχειρηματίας Χρήστος Αθανασιάδης, μέτοχος μεταξύ άλλων του beach club Santana και των εστιατορίων Nice ‘n Easy, πιστεύει πως οι υποψήφιοι επισκέπτες των νησιών όπως η Μύκονος σκέφτονται μόνο εάν θα τους επιτρέψουν να ταξιδέψουν. Ανήκουν σε νεαρές ηλικίες μεταξύ 20-40 ετών ο κορονοϊός δεν τους τρομάζει. Εάν οι κύριες αγορές από όπου αντλεί τουρισμό η Μύκονος – Αγγλία, Αμερική, Ιταλία, Γερμανία, Ελβετία, Αυστραλία και Καναδάς- ανοίξουν, τότε οι ταξιδιώτες θα έρθουν χωρίς ενδοιασμό.
Είναι ίσως νωρίς να μιλήσουμε για κερδισμένους και χαμένους της σεζόν στην Μύκονο, όμως βίλες και σκάφη θεωρούνται από τις συζητήσεις με τους ανθρώπους της αγοράς οι ευνοημένοι στην πίτα που απομένει να διανεμηθεί. Παρόλη όμως την αυξημένη ζήτηση για την όποια μιλάνε, σε πλατφόρμες όπως η Airbnb υπάρχουν προσφορές που φτάνουν μέχρι και 60% μειωμένες τιμές σε σχέση με πέρυσι, γεγονός που θολώνει το τοπίο για το τι ισχύει τελικά. Ο μεγάλος χαμένος της τουριστικής σεζόν είναι σίγουρα η κρουαζιέρα. Όχι μόνο επειδή είναι πιο δύσκολη η εφαρμογή μέτρων υγειονομικής ασφάλειας, αλλά και γιατί προς το παρόν είναι ελάχιστο το τουριστικό ενδιαφέρον.
Με το βλέμμα στο 2021
Το νησί μετράει 90 χαμένες μέρες τουριστικές περιόδου. Από την 1 Μαρτίου που το πρώτο κρουαζιερόπλοιο θα έπιανε στο λιμάνι της Μυκόνου και θα ξεκινούσε η τουριστική σεζόν, φέτος οι πρώτοι ταξιδιώτες αναμένονται στις 25 Μαΐου, τα ξενοδοχεία μπορούν να ανοίξουν τις πόρτες τους 15 Ιουνίου και η πρώτη διεθνής απευθείας πτήση αναμένεται από την Βιέννη την 1η Ιουλίου 2020.
Οι τρεις μήνες χαμένου τουριστικού εισοδήματος αποτυπώνονται σε πολλά επίπεδα. “Ο Δήμος έχει χάσει τα έσοδα από τις παραλίες, από τους κοινόχρηστους χώρους, από τα τέλη παρεπιδημούντων. Είναι δεδομένη η αναπροσαρμογή του προϋπολογισμού, όμως αυτό δεν με ανησυχεί τόσο, καθώς είμαστε ένα δήμος υγιής, χωρίς ανοίγματα και δάνεια”, κάνει μια πρώτη αποτίμηση ο Δήμαρχος Κωνσταντίνος Κουκάς. “Το θέμα είναι πως η ζημιά -που είναι ανυπολόγιστη- δεν θα επηρεάσει μόνο την τοπική οικονομία, αλλά και την εθνική οικονομία. Το ΦΠΑ που αποδίδεται από την Μύκονο ενισχύει την εθνική οικονομία, οι χιλιάδες εποχικοί εργαζόμενοι από όλη την Ελλάδα σήμερα επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ και ο κλάδος της τροφοδοσίας έχει πληγεί σημαντικά”.
Η μεγαλύτερη όμως ανησυχία όλων, τόσο του Δημάρχου, όσο και των επιχειρηματιών, είναι να τηρηθούν τα υγειονομικά πρωτόκολλα. “Θέλω την ημέρα που θα έρθει ο πρώτος επισκέπτης να έρθει επειδή έπρεπε να έρθει, και όχι επειδή έγινε λάθος διαχείριση σε επίπεδο κανονισμών. Εάν υπάρξουν αρκετά κρούσματα, όπως και στα υπόλοιπα νησιά, δεν υπάρχει τρόπος να το διαχειριστούμε. Με τρομάζει ο πρώτος επισκέπτης”. Ο Δήμος, προσπαθώντας να ενισχύσει το αίσθημα ασφάλειας τοποθετεί θερμοκάμερες στο λιμάνι για την ανίχνευση εμπύρετων περιστατικών, έχει τοποθετήσει στο κέντρο υγείας 2 ΙSOBOX που φιλοξενούν 4 άτομα συνολικά, ενώ δρομολογήθηκε και η διασφάλιση μηχανήματος για την επιτόπια εξέταση δειγμάτων, ώστε να μην χρειάζεται να αποστέλλονται στην Αθήνα.
Την ανησυχία τους για τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν εάν εμφανιστούν κρούσματα εκφράζουν και επιχειρηματίες του νησιού. Ο Nικόλας Ιωαννίδης του Belvedere περιγράφει πως τον φοβίζουν τα αχαρτογράφητα νερά της επόμενης μέρας. “Η Μύκονος είναι ένα νησί που έρχεται κάποιος για την έντονη κοινωνική ζωή. Εάν τυχόν υπάρξουν κάποια κρούσματα, ο κίνδυνος εξάπλωσης του ιού είναι μεγάλος”. Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκεται και ο Νίκος Βαρβέρης, ιδιοκτήτης του εστιατορίου Interni και του ξενοδοχείου The Wild by Interi. “Πρέπει το βλέμμα όλων μας να βρίσκεται στο 2021. Είναι δεδομένο πως η οικονομική απώλεια θα είναι τεράστια, όμως στόχος παραμένει να προστατευτούμε όσο το δυνατόν καλύτερα. Η εμφάνιση κρουσμάτων μπορεί να δυσφημίσει τις επιχειρήσεις και το νησί μας. Και τότε κινδυνεύουμε να χάσουμε και την επόμενη σεζόν, κάτι που θα ήταν καταστροφικό”.